>> LACH SZYRMA KRYSTYN

etnograf, literat, filozof, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, urodził się w 1790 roku w rodzinie chłopskiej w Wojnasach. Po ukończeniu szkoły elementarnej w Wieliczkach kontynuował naukę w gimnazjum królewieckim i na studiach uniwersyteckich w Wilnie, gdzie przyjął drugi człon nazwiska „Szyrma”.
Po ukończeniu studiów pracował jako wychowawca bratanka księcia Adama Czartoryskiego. któremu towarzyszył w podróży do Anglii i Szkocji, gdzie studiował filozofię i ekonomię. W 1824 roku otrzymał katedrę filozofii na Uniwersytecie Warszawskim i przyjęty został do Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk.
Po upadku powstania listopadowego, w którym dowodził gwardią akademicką i dosłużył się stopnia pułkownika. Lach Szyrma udał się na emigrację do Anglii. Był wybitnym działaczem stronnictwa konserwatywnego na emigracji i znanym publicystą, usiłującym przybliżyć angielskim czytelnikom kulturę polską w swych artykuł ach ogłaszanych na lamach „Timesa”. Zmarł w 1866 roku i pochowany został na cmentarzu w Stoke.
Krystyn Lach Szyrma przywiązany był do swoich stron rodzinnych. Odwiedzał Wojnasy wielokrotnie, nazywając je z czułością „kolebką rodzinną”. Utrzymywał korespondencję z bratankiem z Wojnasów, który informował swego stryja jeszcze w 1854 roku o zmianach, jakie zachodziły na Mazurach. Jest rzeczą znamienną, że korespondencję tę kontynuował jeszcze po śmierci Lacha Szyrmy jego syn Władysław, wychowany na emigracji w duchu angielskim, pochodzący z drugiego małżeństwa ojca z Sarą Somerville, córką kapitana Wojennej Marynarki Królewskiej. Charakterystycznym rysem ideowym tego rodowitego Mazura był patriotyzm, któremu najpełniejszy wyraz dał w „Pamiętniku mego życia”, stanowiącym rodzaj testamentu. Przetłumaczył też na język angielski „Księgi Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego”, a w swoich rozważaniach na temat kolonizacji polskiej w Prusach Książęcych wyprzedził na wiele lat Wojciecha Kętrzyńskiego, dowodząc przekonująco, jak duży był wkład osadników polskich w rozwój gospodarczy tej krainy.

[Źródło: Ryszard Demby, „Abecadlo Oleckie”, Wyd. „Libra”, Olecko 2005.